Menu
Ludzki mózg jest niesamowity. Najnowsze badania neurologiczne wykazują, że organ ten jest bardzo plastyczny i zachowuje tę właściwość nawet u osób dorosłych. Mózg jest bowiem zdolny do neurogenezy, czyli tworzenia nowych połączeń nerwowych. Wymagana jest jednak odpowiednia stymulacja i jej regularne powtarzanie w celu zauważenia pierwszych efektów. Pobudzanie procesu neurogenezy jest szczególnie istotne w terapii dzieci z zaburzeniami rozwojowymi, a także z trudnościami w nauce języka. W dzisiejszym wpisie skupimy się więc na tym, jak stymulować rozwój komunikacyjny malucha poprzez stosowanie Metody Krakowskiej®. Wyjaśnimy również, jaki wpływ na proces nauki języka ma prawidłowa współpraca półkul mózgowych.
Wpływ nauki czytania Metoda Krakowska® na rozwój logopedyczny
Aby zrozumieć sens stosowania metody Jagody Cieszyńskiej, warto wcześniej przyjrzeć się dokładnie funkcjonowaniu mózgu. Jak powszechnie wiadomo, składa się on z dwóch półkul. To, jak one ze sobą współpracują - lub też nie współpracują - może mieć bardzo duży wpływ na proces rozwoju i uczenia się.
Półkule mózgowe i ich role w procesie nauki komunikacji językowej
Zadaniem prawej półkuli jest przetwarzanie informacji w sposób symultaniczny i globalny. Działa wówczas na podstawie swoich zasobów, czyli danych, które zostały już pozyskane przez mózg. Prawa półkula rozpoznaje więc rzeczy, które są do siebie podobne, czyli odbiera jakiś bodziec (wizualny, wzrokowy, dotykowy) i przypisuje je do odpowiedniej kategorii. To właśnie dzięki prawej półkuli mózgowej rozpoznajemy naszych bliskich - łączy ona widziany obraz z grupą informacji “mama”, “tata”, “brat” itp. Pełni ona niezwykle ważną funkcję w rozwoju mowy dzieci. Prawa półkula przetwarza bowiem informacje o samogłoskach, wykrzyknieniach, synonimach i metaforach. To dzięki niej rozumiemy także sens dowcipów i gier słownych. W dużym skrócie, prawa półkula mózgowa pozwala nam rozpoznawać to, co już znamy i odpowiada za myślenie abstrakcyjne.
Lewa półkula natomiast przetwarza otrzymywane informacje w sposób sekwencyjny i analityczny. Oznacza to, że doszukuje się ona różnic i relacji między poszczególnymi bodźcami. Lewa półkula jest także odpowiedzialna za przetwarzanie różnorodnych reguł - społecznych, językowych, matematycznych itp. Dzięki dokonywaniu złożonych operacji werbalnych jest zdolna do analizowania różnych rozwiązań danego problemu. Lewa półkula jest też swego rodzaju dekoderem - przepracowuje materiał związany z cichym czytaniem, co pozwala na rozumienie sensu książek i podręczników. To również dzięki niej zauważamy rymy i budujemy zdania wielokrotnie złożone.
Z pewnością każdy rodzic słyszał o tzw. “półkulach dominujących”. Jest to jednak mit, z którym pedagodzy i psycholodzy walczą już od wielu lat. Półkule ściśle ze sobą współpracują, aby mózg mógł prawidłowo przetwarzać wszystkie informacje. Żadna z nich nie dominuje nad drugą, co wyklucza istnienie tzw. “lewopółkulowców” i “prawopółkulowców”. Prawdą jest jednak to, że jedna półkula mózgowa może być słabsza. Może mieć to bardzo duży wpływ na proces przyswajania języka. W przypadku zaburzeń mowy zazwyczaj jest to lewa półkula, która odpowiada za rozumienie zasad, tworzenie informacji językowych i różnicowanie dźwięków. Przetworzenie ich w sposób globalny przez silniejszą półkulę - w tym przypadku prawą - może znacznie upośledzić proces budowania systemu językowego. Zazwyczaj problem ten dotyczy dzieci z zaburzeniami genetycznymi, z dysleksją, zespołem Downa, alalią lub zagrożeniem wystąpienia zaburzenia spektrum autyzmu.
Jak Metoda Krakowska® stymuluje półkule?
Metoda Krakowska® to terapia neurobiologiczna, która została opracowana przez zespół specjalistów współpracujących z Katedrą Logopedii w Uniwersytecie Pedagogicznym w Krakowie wraz z Zespołem Diagnozy i Terapii Języka, czyli Krakowski Zespół Diagnozy i Terapii. Prace nad nią trwały już od początku lat 80 ubiegłego wieku. Metoda Krakowska® to nic innego jak symultaniczno-sekwencyjnej nauki czytania®. Może stanowić element terapii funkcji poznawczych lub być stosowana samodzielnie. Celem tej metody jest wykorzystanie zdolności prawej półkuli mózgowej do wspomagania funkcjonowania lewej. Metoda Jagody Cieszyńskiej polega na naśladowaniu kolejnych etapów rozwojowych zdrowych dzieci i przekładaniu ich na ćwiczenia z dziećmi z trudnościami w nauce. Aktualnie ta wybitna psycholożka stoi na czele Centrum Metody Krakowskiej.
Krakowska metoda logopedyczna została opracowana w taki sposób, że może być ona wdrożona zarówno u dzieci z niepełnosprawnością lub upośledzeniem umysłowym, jak i tym zdrowych. Trudności w nauce języka nie muszą bowiem wynikać z żadnych zaburzeń rozwoju. Schemat ćwiczeń Metodą Krakowską® opiera się na najnowszych badaniach neuropsychologicznych. Wykorzystują one mechanizmy globalne charakterystyczne dla prawej półkuli, a także te sekwencyjne, według których funkcjonuje lewa półkula.
Praca według metody Jagody Cieszyńskiej składa się z trzech etapów:
- powtarzanie - dziecko powtarza po dorosłym odczytywane przez niego samogłoski lub sylaby,
- rozumienie - dziecko jest w stanie zapisać bądź wskazać na kartce przeczytaną przez dorosłego samogłoskę lub sylabę,
- nazywanie - dziecko samo czyta wskazane przez dorosłego samogłoski i sylaby.
Realizowanie każdego z etapu tej metody terapii w odpowiedniej sekwencji i prawidłowym tempie może sprawić, że słabsza półkula mózgu zacznie lepiej funkcjonować. To natomiast przekłada się bezpośrednio na usprawnienie wczesnej nauki czytania.
Założenia metody Krakowskiej® i wdrożenie jej do terapii funkcji poznawczych
Krakowska metoda logopedyczna wymaga użycia odpowiednich materiałów. Zaopatrując się w zestawy ćwiczeń należy zwrócić uwagę na to, aby były spełniały one wszystkie wymagania. Istotna jest także kolejność sięgania po odpowiednie pomoce dydaktyczne. Zadania powinny być również dostoswane do możliwości intelektualnych ucznia. Dzieci niesłyszące i niedosłyszące będą wymagały zupełnie innych pomocy dydaktycznych, niż ze z zaburzeniami genetycznymi. Stosowanie się do zaleceń pozwoli również na rozwój wszystkich funkcji poznawczych.
Charakterystyka Metody Krakowskiej®
Cała Metoda Krakowska® według Jagody Cieszyńskiej polega przede wszystkim nauce czytania sylabami Według badań neurobiologicznych to właśnie one stanowią najmniejszą jednostką percepcyjną. Ich opanowanie to podstawa nauki czytania metodą symultaniczno-sekwencyjną. Dziecko rozpoczyna od tzw. samogłosek prymarnych, czyli: a, u, i. Z nich natomiast tworzy sylaby otwarte, czyli takie, które zaczynają się spółgłoski, a kończą na samogłosce. Tak powstają pierwsze wyrazy, czyli onomatopeje takie jak: mu mu i be be. Następnie dziecko uczy się składania podstawowych słów z sylab otwartych. Idealnymi przykładami na sam początek mogą być: lawa, mewa, lato lub molo. Gdy to już zostanie opanowane, dziecko może przejść do tworzenia prostych słów, które rozpoczynają się od samogłoski i kończą na spółgłosce (atlas, ekran, as, eskimos). Na sam koniec pozostają sylaby zamknięte, czyli takie kończące się samogłoską. Gdy one również zostaną opanowane, dziecko może zacząć czytać swoje pierwsze zdania. W ten sposób maluch uczy się rozumienia i nazywania liter na podstawie ich znaczenia, a nie obrazu. Jest to jeden z głównych elementów terapii dzieci zagrożonych dysleksją lub zaburzeniami spektrum autyzmu.
Warto jednak pamiętać o tym, że Metoda Krakowska® Jagody Cieszyńskiej to nie tylko nauka czytania. Terapia pozwala także na kształtowanie zachowań społecznych, czyli prowadzenia rozmów i słuchania ze zrozumieniem. Jagoda Cieszyńska zaprojektowała Metodę Krakowską® w taki sposób, aby wykonywane zadania stymulowały funkcje motoryczne i manualne, kreatywne myślenie, umiejętność czytania ze zrozumieniem oraz myślenie przyczynowo-skutkowe. Aby przyniosła ona widoczne efekty, konieczne jest urozmaicanie odrobiną zabawy. Świetnym pomysłem jest odgrywanie różnych scenek, układanie wierszyków, pisanie piosenek lub tworzenie własnych rymowanek. W ten sposób lewa półkula mózgu jest aktywizowana poprzez używanie tej prawej.
Ćwiczenia Metody Krakowskiej® i pomoce terapeutyczne - jak wyglądają?
Wszelkie zestawy ćwiczeń i pomoce dydaktyczne do stosowania metody sylabowej Jagody Cieszyńskiej muszą spełniać odpowiednie wymagania. Konieczne jest użycie jak największej czcionki, aby każde dziecko - niezaleznie od wieku i rodzaju upośledzenia - mogło poradzić sobie z rozczytaniem wyrazów. Według Metody Krakowskiej® ćwiczenia powinny być również wydrukowane w jednolitych kolorach, oczywiście z wyjątkiem obrazków. Co do grafik, warto pamiętać o tym, by nie opierać na nich całej nauki czytania. W przypadku silniejszej prawej półkuli mózgowej, dziecko może zacząć kojarzyć sobie poszczególne sylaby z obrazkami. Rysunki powinny więc stanowić jedynie uzupełnienie zadań - jak już wcześniej wspomniano, maluch ma nauczyć się czytania nie poprzez skojarzenia, lecz zrozumienie znaczeń. Z tego samego powodu ćwiczenia do Metody Krakowskiej® są drukowane czcionką bezszeryfową, czyli bez zbędnych ozdobników. Dzięki temu dziecko nie uczy się rozpoznawania liter po charakterystycznych ogonkach, kreskach lub zawijasach.
Podczas wdrażania Metody Krakowskiej® w przedszkolu często sięga się także po różnego rodzaju łamigłówki. Łączą one zabawę z nauką i jednocześnie pozwalają na chwilę odpoczynku od czytania. Układanki lewopółkulowe stosowane w Metodzie Krakowskiej® pozwalają na rozwój umiejętności sekwencyjnych. Dziecko naśladuje wzory ułożone przez nauczyciela lub rodzica lub próbuje odtworzyć te przedstawione w zestawie ćwiczeń. Może również układać klocki według kolorów i segregować je w dowolnej kolejności. W zależności od rodzaju upośledzenia lub zaburzenia rozwoju można również wprowadzić zadania kształcące umiejętności społeczne, manualne, motoryczne lub słuchowe. Codzienne czynności również mogą rozwijać lewą półkulę. Świetnym przykładem jest zachęcenie malucha do szukania par dla różnych skarpetek lub segregowania swoich książeczek. Terapia Metodą Krakowską® i symultaniczno-sekwencyjna nauka czytania mogą znacznie usprawnić umysły dzieci z zaburzeniami rozwoju takimi jak autyzm, dysleksja i nie tylko.